Ауыл шаруашылығы экономиканың негізгі салаларының бірі және азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етудің негізі болып табылады. Мемлекет жыл сайын ауыл шаруашылығы саласын қолдауға қомақты қаржы бөліп, оны шаруалар субсидия, жеңілдетілген несие және қолжетімді ауыл шаруашылығы техникасы түрінде алып отыр.

Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев саланы одан әрі дамыту аясында өндіріс көлемін ұлғайту және отандық ауыл шаруашылығы өнімдерінің қосылған құнын арттыру бойынша стратегиялық міндеттер қойды.

«Отандық ауыл шаруашылығы саласының әлеуеті орасан зор, бірақ біз оны әлі толық іске асыра алмай отырмыз. Қазақстанның айналасында жоғары сапалы азық-түлік өнімдерін қажет ететін үлкен нарықтар бар. Еліміздің стратегиялық мақсаты – Еуразия құрлығының жетекші ауыл шаруашылығы орталықтарының біріне айналу. Бұл бастапқы өндірістен қосылған құны жоғары өнім өндіруге кезең-кезеңімен көшпейінше мүмкін емес. Үш жылдың ішінде аграрлық сектордағы өңделген өнімдердің үлесін 70%-ға дейін жеткізу міндеті тұр», - деді.

— деп атап көрсетті Қазақстан Республикасының Президенті ел халқына Жолдауында.

Алға қойған мақсаттарға жету үшін Қазақстан Республикасының Үкіметі осы бағытта сапалы серпіліс жасау үшін жағдай жасауға арналған агроөнеркәсіптік кешенді дамытудың бірқатар жаңа бағдарламаларын іске асыруға кірісті.

Primeminister.kz редакциясы 2023 жылға арналған ауыл шаруашылығы саласын дамыту қорытындылары туралы шолу материалын ұсынды. 

Ауыл шаруашылығы

Ағымдағы жылдың 11 айында. ауыл шаруашылығы жалпы өнімінің көлемі 8,2 трлн теңгені құрады. 16,6 миллион тонна дәнді дақылдар, 2,1 миллион тонна майлы дақылдар, 5 миллион мал азықтық дақылдар жиналды. Өткен жылдың тауар айналымын есепке алғанда, ішкі нарықты толық қамтамасыз етуге жеткілікті.

Қазақстан Республикасының мал шаруашылығы тұрақты өсім көрсетуде. Ағымдағы жылдың 11 айында өндірілген өнім көлемі 3,3 пайызға өсіп, 3,8 трлн теңгені құрады.

Ірі қара мал саны 2,9%-ға (9 млн. бас), қой мен ешкі – 4%-ға (23,6 млн. бас), жылқы – 8,3%-ға (4 млн. бас), түйе – 5,3%-ға (277,6 мың бас), с.б. сондай-ақ құстар – 9,5%-ға (54 млн бас).

Азық-түлік өнімдерінің көлемі 1,9%-ға өсіп, 2,9 трлн теңгені құрады. Атап айтқанда, сары май өндірісі 18,4%-ға (28,7 мың тонна), ірімшік пен сүзбе – 9,3%-ға (39,8 мың тонна), өңделген сүт – 3%-ға (548,1 мың тонна), шұжық өнімдері – 1,9%-ға (61,4) өсті. мың тонна), өсімдік майы – 1%-ға (609,4 мың тонна).

Солтүстік Қазақстан облысының аграрлық сектордағы ірі индустриялық жобаларды әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорациялар арқылы жүзеге асырудағы табысты тәжірибесін өңірлерде тарату бойынша көп жұмыс басталды.

Бұл мақсаттарға 100 млрд теңге бөлінді, бұл 65 тауарлы сүт фермасының құрылысын қаржыландыруға және нәтижесінде сүт өндіру көлемін кемінде 373 мың тоннаға арттыруға мүмкіндік береді. 2024 жылы бағдарламаны жүзеге асыруға қосымша 100 млрд теңге бөлу жоспарлануда.

Мемлекет басшысының тапсырмасы бойынша ауыл шаруашылығы кооперациясын дамыту арқылы «Ауыл аманаты» ауыл халқының табысын арттыру бағдарламасын ауқымды іске асыру басталды. 2023 жылы бұл мақсаттарға 100 миллиард теңге бөлінді. Нәтижесінде 17 мың шағын несие беру жоспарланып отыр, бұл 18 мыңға жуық жаңа жұмыс орнын құруға мүмкіндік береді. Жалпы, бүгінгі таңда 69,4 млрд теңгеге жуық сомаға 11,3 мың шағын несие берілді.

Бүгінгі таңда жоба аясында еліміздің барлық өңірлерінде жеке қосалқы шаруашылықтарды, шаруа және фермер қожалықтарын, сондай-ақ өңдеуші кәсіпорындарды біріктіретін 400-ден астам ауыл шаруашылығы кооперативтері құрылды.

Пайдаланылмаған және заңсыз берілген ауыл шаруашылығы жерлерін қайтару жұмыстары жалғасуда. 2023 жылы мемлекет меншігіне 4,6 миллион гектар, ал 2022 жылдың басынан барлығы 10 миллион гектар қайтарылды. Жайылым тапшылығы мәселесінің өзектілігін ескере отырып, қайтарылған жерлерді тиісті елді мекендерге бекітіп, шаруалардың мұқтаждығына басымдық беруде.

Мемлекеттік қолдаудың арқасында салаға инвестиция ағыны артып келеді. 2023 жылдың басынан отандық агроөнеркәсіп кешенінде жалпы құны 164,5 млрд теңгені құрайтын 207 инвестициялық жоба іске қосылды.

– Қостанай облысында қуаттылығы жылына 40 тонна өнім шығаратын ұнтақ бие сүті өндірісі іске қосылды. Жобаның жалпы құны 10 млрд теңгені құрады.

– Сондай-ақ Қостанай облысында түріктің «Arbel Bakliyat» компаниясы қуаттылығы тәулігіне 1000 тоннаға дейін жететін толық циклді бұршақ дақылдарын өңдеу жобасын жүзеге асырды. Бірінші кезеңде инвестиция көлемі 4 млрд теңгені құрап, кейіннен 9,4 млрд теңгеге дейін өсті.

– Солтүстік Қазақстан облысында жылына 3 мың тоннаға жуық қызанақ, қияр және салат жемістерін жинау жоспарланып отырған жаңа инновациялық 4-ші буын жылыжайы іске қосылды. Жобаның құны 7,2 млрд теңгені құрайды.

– Ақмола облысында швейцариялық Buhler концернімен бірлесіп құны 2,5 миллиард теңгеден асатын глютенсіз сұлы үлпектерін шығару жобасы жүзеге асырылды. Зауыттың қуаттылығы сағатына 2 тонна өнім. Кәсіпорын құрамына шикізатты қабылдау, кептіру, тазалау және сақтау аймақтары кіреді.

– Павлодар облысында 10 мың тонна өнімге арналған көкөніс сақтау қоймасы іске қосылды, жоба құны 1,8 млрд теңгеге бағаланып отыр.

– Шығыс Қазақстан облысында 12 мың тонналық астық сақтау қоймасының құрылысы аяқталды, жобаның құны 1,2 млрд теңге.

– Солтүстік Қазақстан облысында өңірдегі ең ірі ет комбинаты – «Эмк Агро» ЖШС жылына 15 мың тонна дайын өнім шығару қуатына жетті. Жобаның жалпы сомасы 11,5 млрд теңгені құрайды.

Жалпы, 11 айдың қорытындысы бойынша республиканың ауыл шаруашылығына 855 миллиард теңге (өткен жылмен салыстырғанда 11 пайызға көп), азық-түлік өнімдерін өндіруге 130 миллиард теңге (өсім 9,5 пайызға) тартылды.

Агроөнеркәсіп кешенін субсидиялауға барлық көздерден шамамен 500 миллиард теңге бөлінді.

Субсидиялау жүйесі реформаланды. Барлық ережелер сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін төмендетуге бағытталған Сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызметтің ұсынымдары негізінде мақсатты өзгерістерге ұшырады.

Субсидиялаудың бірыңғай мемлекеттік ақпараттық жүйесі енгізілді - фермерлер үшін тегін және барлық мемлекеттік деректер базасымен біріктірілген. Сондай-ақ шағын және орта шаруашылықтардың субсидияларға қолжетімділігін қамтамасыз ету үшін «күту парақтарын» енгізді.

Алғаш рет субсидиялаудың жалпы ережелеріне фермерлердің жылыжайларына маусымаралық кезеңде жабық жерде көкөніс өсіру кезінде электр энергиясы, газ және көмір шығындарын субсидиялауға мүмкіндік беретін норма қосылды. Желтоқсан айының соңында Түркістан облысында шаруалардың жылыжай шаруашылығына субсидия төлене бастады.

Тұрақтандыру қорларында көкөніс қорын қалыптастыру, тауар өндірушілермен меморандумға қол қою және мемлекеттік қолдау шараларының арқасында әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарларының қымбаттауын тұрақтандыруға мүмкіндік туды. 11 айдың қорытындысы бойынша азық-түлік инфляциясының деңгейі 7,5%-ды құрады.

«Бәйтерек» ҰБХ» АҚ арқылы ауыл шаруашылығы субъектілерін несиелендіруге 461,6 млрд теңге, оның ішінде «Аграрлық несие корпорациясы» АҚ арқылы 318,6 млрд теңге және «ҚазАгроҚаржы» АҚ арқылы 143 млрд теңге бөлінді.

Биылғы ауа райының қиын жағдайын ескере отырып, Мемлекет басшысының тапсырмасы бойынша Үкімет отандық шаруаларға қосымша қолдау көрсету мақсатында бірқатар шаралар қабылдады:

– Жамбыл облысындағы құрғақшылықтан жерлері бүлінген шаруаларға келтірілген шығынды өтеуге Үкімет резервінен 3,7 млрд теңгеден астам бөлінді;

– астықты кептіру үшін литріне 250 теңге бағамен 62,5 мың тонна көлемінде жеңілдетілген дизель отыны бөлінді, бұл нарықтағыдан 15%-ға төмен;

– несиелер мен несиелерді беруді «Бәйтерек» холдингінің қаржы институттары тауар өндірушілерге қатысты айыппұл санкцияларын қолданбай жүзеге асырады;

– шаруалар үшін нарық деңгейінде 3-сыныпты бидайға 120 мың теңге және 4-сыныпқа 105 мың теңге мөлшерінде әділ сатып алу бағасы белгіленді;

– Үкімет резервінен 31,3 млрд теңге бөлінді, ол 350 мың тонна бидайды тікелей сатып алуға жұмсалады;

– 400 мың тоннаға жуық жұмсақ бидайдың тұқым қоры жасақталуда.

Осылайша, мемлекет 2023 жылы ауыл шаруашылығы саласын дамыту мен қолдауға шамамен 1,2 триллион теңге бөлді. Жалпы, қолға алынған шаралар шаруалардың қаржылық жағдайын жақсартып, 2024 жылғы егіс науқанына дер кезінде дайындалуға мүмкіндік береді.

Ағымдағы жылдың 11 айында. ауыл шаруашылығы жалпы өнімінің көлемі 8,2 трлн теңгені құрады. 16,6 миллион тонна дәнді дақылдар, 2,1 миллион тонна майлы дақылдар, 5 миллион мал азықтық дақылдар жиналды. Өткен жылдың тауар айналымын есепке алғанда, ішкі нарықты толық қамтамасыз етуге жеткілікті.

Қазақстан Республикасының мал шаруашылығы тұрақты өсім көрсетуде. Ағымдағы жылдың 11 айында өндірілген өнім көлемі 3,3 пайызға өсіп, 3,8 трлн теңгені құрады.

Ірі қара мал саны 2,9%-ға (9 млн. бас), қой мен ешкі – 4%-ға (23,6 млн. бас), жылқы – 8,3%-ға (4 млн. бас), түйе – 5,3%-ға (277,6 мың бас), с.б. сондай-ақ құстар – 9,5%-ға (54 млн бас).

Азық-түлік өнімдерінің көлемі 1,9%-ға өсіп, 2,9 трлн теңгені құрады. Атап айтқанда, сары май өндірісі 18,4%-ға (28,7 мың тонна), ірімшік пен сүзбе – 9,3%-ға (39,8 мың тонна), өңделген сүт – 3%-ға (548,1 мың тонна), шұжық өнімдері – 1,9%-ға (61,4) өсті. мың тонна), өсімдік майы – 1%-ға (609,4 мың тонна).

Солтүстік Қазақстан облысының аграрлық сектордағы ірі индустриялық жобаларды әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорациялар арқылы жүзеге асырудағы табысты тәжірибесін өңірлерде тарату бойынша көп жұмыс басталды.